Βρίσκονται διάσπαρτα στην Ελλάδα και στον χώρο των Βαλκανίων. Κολλημένα σε βράχους ή σε σπηλιές, απρόσιτα, εγκαταλελειμμένα επί αιώνες διασώζουν συνήθως υπολείμματα των κτισμάτων τους και έργα τέχνης εξαιρετικής αξίας από αναχωρητές που επέλεξαν την επώδυνη ασκητική ζωή. Ενα από τα σπάνια δείγματα τέτοιων μνημείων είναι το ασκηταριό του Αγίου Νικάνορα, γνωστό ως Ζάβορδα, σλαβική λέξη (za b’rdo) που σημαίνει «πίσω από το φρύδι» (ή την κορυφογραμμή) του βουνού (ή του λόφου). Αυτό ακριβώς είναι και το τοπίο που επέλεξε ο εκ Θεσσαλονίκης Αγιος Νικάνορας, στις αρχές του 16ου αιώνα, για να ασκηθεί στην πνευματική ζωή ιδρύοντας το ασκηταριό στην κορυφή του λόφου, αλλά και ένα μεγάλο μοναστικό συγκρότημα προς τιμήν της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το σπουδαιότερο στη Δυτική Μακεδονία. Κτισμένο στην εσοχή ενός απόκρημνου και λείου βράχου, στη μέση του πουθενά, στα όρια των νομών Γρεβενών και Κοζάνης, σαράντα μέτρα ψηλά από την όχθη του ποταμού Αλιάκμονα που ρέει σε βαθύ φαράγγι, έστεκε
